FBS 16 yaşında
04 Tem 2025
Temel Bilgiler
Bazen petrol ya da altın gibi bir varlığın vadeli işlem sözleşmesinin fiyatı, bugün olduğundan aylar sonra daha yüksek ya da daha düşük olabilir. İşte kulağa biraz tuhaf gelen contango (düz piyasa) ve backwardation (ters piyasa) terimleri tam da bu noktada devreye girer.
Trader’lar ve analistler bu modellere büyük önem verir çünkü contango ve backwardation, perde arkasında neler olup bittiğini gösterir ve piyasanın geleceğine dair ipuçları verir.
Peki, bu kavramlar ne ifade ediyor? Gelin, birlikte keşfedelim.
Gelecekteki bir teslimat fiyatı, bugünkü fiyattan yüksekse buna contango (düz piyasa) denir. Bunu, fiyatın yokuş yukarı çıktığı bir durum gibi düşünebilirsiniz.
Tersi durumda, yani gelecekteki fiyat bugünkü fiyattan daha düşükse, bu kez backwardation (ters piyasa) söz konusudur. Fiyat yokuş aşağı kayıyor demektir.
Bu modeller sadece rakamlardan ibaret değildir. İnsanların arz-talep dengesine dair ne beklediğini veya stok yapmanın ne kadar kolay ya da zor olacağını bize anlatırlar.
Contango piyasasında, trader’lar gelecekteki teslimat için prim öderler. Neden mi? Bunun başlıca sebebi, taşıma maliyeti denilen şey, yani depolama, sigorta ve finansman gibi giderlerdir. Diyelim ki altı ay sonra teslim edilmek üzere varil bazında petrol satın alıyorsunuz. Bu petrolü hemen kullanmayacaksanız, bir yerde depolamanız ve o süre boyunca sigortalamanız gerekir. Bu da ek bir maliyet yaratır ve söz konusu maliyet, fiyata yansır.
Bu durum, petrol, doğalgaz veya metal gibi emtialarda, özellikle de arzın bol, talebin istikrarlı olduğu dönemlerde sıkça görülür.
Ama işin püf noktası şu: Vadeli işlem fiyatları sabit değildir. Trader’ların, gelecekteki spot fiyatla ilgili beklentilerine göre sürekli değişir. Herkes altı ay sonra petrolün ucuzlayacağını düşünmeye başlarsa, o yükselen fiyat eğrisi düzleşebilir veya hatta backwardation’a dönebilir.
Backwardation piyasasında, mevcut fiyat, gelecekteki teslimat fiyatlarından daha yüksektir. Bu kulağa biraz ters gelebilir, ancak çoğu zaman arzın daraldığı veya talebin çok yükseldiği yönünde bir sinyal verir.
Örneğin, fabrikalar üretimi aksatmamak için bakıra hemen ihtiyaç duyuyorsa, hızlı teslimat için prim öderler. Bu aciliyet, spot fiyatı yükseltir.
Bu noktada devreye uygunluk getirisi kavramı girer. Uygunluk getirisi, bir emtiayı bugün depoda tutmanın, gelecekte teslim almayı beklemek yerine sağladığı örtük faydadır. Stok seviyeleri düşükse, bu fayda (ya da getiri) yüksektir. Peki ya stoklar dolup taşıyorsa? O zaman da getiri düşer.
Temel olarak, contango piyasası fiyatların zamanla yükseleceği beklentisini işaret eder. Bunun nedenleri arasında enflasyon, arz sıkıntısı beklentileri veya talep artışı yer alır. Backwardation ise, uzun vadeli görünüm daha dengeli olsa bile, piyasada mevcut bir kıtlık ya da aciliyet olduğuna dair ipuçları verir.
Tabii, bu eğri canlı bir yapı gibidir. Her haber başlığı, stok raporu veya para politikası değişikliğiyle şekil değiştirir. Dolayısıyla geleceği kesin olarak tahmin edemese de, trader’ların geleceğe dair beklentilerine dair bize bir pencere açar.
Özetlemek gerekirse:
Contango piyasalarında, vadeli sözleşmeleri sürekli ileriye taşıyan yatırımcıların kârları azalabilir, çünkü her yeni sözleşme daha pahalıya gelir.
Backwardation ise, uzun vadeli pozisyonu olanlara avantaj sağlayabilir, çünkü burada daha ucuz sözleşmeler söz konusudur ve bu sözleşmeler zamanla spot fiyata doğru yükselir.
Trader’lar ayrıca yakınsama konusuna da çok dikkat eder. Yakınsama, vade sonuna yaklaşıldıkça vadeli fiyatın spot fiyata yaklaşması sürecidir. Eğer bu gerçekleşmezse, arbitraj yapanlar fiyat farklarından büyük kazanç sağlar.
Trader’lar neden contango veya backwardation kavramlarını önemsemeli?
Çünkü bu kavramlar size piyasadaki hissiyata dair bir pencere açar. Fiyatlar zaman içinde yükseliyorsa (contango) ya da düşüyorsa (backwardation), bu durum sizin işlem şeklinizi, hedge stratejinizi, hatta piyasaya girip girmemeniz gerektiğini etkiler. Yani sadece bir grafik değil, aynı zamanda bir sinyaldir.
Vadeli fiyatlar hep contango ya da backwardation durumunda mı kalır?
Hayır, eğri sürekli hareket eder. Bir hafta contango’dadır, ertesi hafta durum değişir. Arz şokları ya da yeni veriler gibi faktörler fiyatları değiştirir. Piyasa kendini yeniden düzenler ve eğri de buna uyar. Bu kadar basit.
Trader’lar için işin püf noktası nedir?
Vadeli işlem eğrisinin nasıl çalıştığını anladığınızda, sadece tahminde bulunmuş olmazsınız, aynı zamanda piyasanın havasını da okursunuz. Eğrinin eğimi, arz, talep ve zamanlama hakkında çok şey söyler. Sizi kâhin yapmasa da ona yakın bir şeye dönüştürür.
Kaydolarak FBS Müşteri Sözleşmesi koşulları ve FBS Gizlilik Politikası ile dünya finans piyasalarında işlem yapmanın doğasında bulunan tüm riskleri kabul etmiş olursunuz.